таасириДүйнөлүк согуштарглобалдык экономика тарыхчылар менен экономисттер арасында кеңири изилдөө жана талаш-тартыштардын предмети болуп саналат. 20-кылымдын эки негизги кагылышуусу - Биринчи Дүйнөлүк Согуш жана Экинчи Дүйнөлүк Согуш - мамлекеттердин саясий пейзажын гана эмес, ошондой эле бүгүнкү күндө эл аралык мамилелерди жөнгө салган экономикалык алкактарды да калыптандырды. Бул таасирди түшүнүү дүйнөлүк экономиканын учурдагы абалын түшүнүү үчүн абдан маанилүү. Биринчи дүйнөлүк согуш (1914-1918) дүйнөлүк экономика динамикасында олуттуу бурулуш болду. Согуш империялардын, анын ичинде Австро-Венгрия жана Осмон империяларынын кулашына алып келип, жаңы мамлекеттердин пайда болушуна алып келген. 1919-жылы Версаль келишими Германияга оор репарацияларды таңуулап, Веймар Республикасында экономикалык туруксуздукка алып келген.
Бул туруксуздук 1920-жылдардын башында гиперинфляцияга шарт түзгөн, ал Европада жана бүткүл дүйнө боюнча толкундуу таасирин тийгизген. TheэкономикалыкСогуштар аралык мезгилдеги баш аламандыктар 1929-жылы башталган жана дүйнөлүк соодага жана жумуштуулукка кыйратуучу таасирин тийгизген Улуу Депрессияга шарт түздү. Биринчи дүйнөлүк согуштун экономикалык кесепеттери да өнөр жай өндүрүшүндө жана эмгек рынокторунда олуттуу өзгөрүүлөргө түрткү болгон. Мурда айыл чарбасына таянган өлкөлөр согуш мезгилиндеги талаптарды канааттандыруу үчүн тездик менен индустриялаштыра башташты. Бул өзгөрүү экономиканы гана өзгөртпөстөн, социалдык структураларды да өзгөрттү, анткени аялдар жумушчу күчкө болуп көрбөгөндөй көп киришти. Согуш 20-кылымдын экономикасын калыбына келтирүүдө чечүүчү ролду ойной турган технологиялык жетишкендиктерди, айрыкча өндүрүш жана транспортту катализатор кылды. Экинчи дүйнөлүк согуш (1939-1945-ж.) бул экономикалык кайра курууларды андан ары күчөттү. Согуштук күч ресурстарды массалык түрдө мобилизациялоону талап кылып, өндүрүш техникасын жаңыртууга жана согуш мезгилиндеги экономиканы орнотууга алып келди.
Америка Кошмо Штаттары союздаш күчтөрдү колдоо үчүн өнөр жай өндүрүшүн олуттуу түрдө көбөйтүп, дүйнөлүк экономикалык күч катары пайда болду. Согуштан кийинки мезгилде Европанын экономикасын калыбына келтирүүгө финансылык жардам көрсөткөн Маршалл планы ишке ашырылды. Бул демилге согуштан жапа чеккен мамлекеттерди турукташтырууга гана жардам бербестен, экономикалык кызматташтыкты жана интеграцияны чыңдап, Евробиримдиктин негизин түздү. 1944-жылы Бреттон-Вудс конференциясы Эл аралык Валюта Фонду (ЭВФ) жана Дүйнөлүк Банк сыяктуу институттарды түзүп, жаңы эл аралык валюта системасын түздү. Бул институттар дүйнөлүк экономикалык стабилдүүлүккө көмөктөшүүнү жана согуш аралык жылдардагы экономикалык кризистердин алдын алууну көздөшкөн. Белгиленген валюта курстарынын жана АКШ долларынын дүйнөлүк негизги резервдик валюта катары белгилениши дүйнөлүк экономиканы андан ары интеграциялоо менен эл аралык сооданы жана инвестицияны жеңилдетти.
Дүйнөлүк согуштун экономикалык саясатка тийгизген таасири бүгүнкү күндө дагы сезилет. 20-кылымдын башындагы экономикалык толкундоолордон алынган сабактар фискалдык жана акча-кредит саясатына заманбап мамилени калыптандырды. Азыр өкмөттөр экономикалык туруктуулукту жана өсүштү биринчи орунга коюп, рецессиянын кесепеттерин жумшартуу үчүн көбүнчө контрциклдик чараларды колдонушат. Мындан тышкары, дүйнөлүк согуштар менен калыптанган геосаясий ландшафт экономикалык мамилелерге таасирин тийгизүүдө. Өнүгүп келе жаткан экономикалардын, өзгөчө Азиянын өсүшү дүйнөлүк соодадагы күчтөрдүн тең салмактуулугун өзгөрттү. Кытай жана Индия сыяктуу өлкөлөр Дүйнөлүк Согуштардан жеңишке жеткен Батыш мамлекеттеринин үстөмдүгүнө шек келтирип, дүйнөлүк экономиканын маанилүү оюнчуларына айланышты.
Жыйынтыктап айтканда, дүйнөлүк согуштун дүйнөлүк экономикага тийгизген таасири терең жана көп кырдуу. Империялардын кулашынан жана жаңы мамлекеттердин пайда болушунан эл аралык каржы институттарынын түптөлүшүнө чейин бул кагылышуулар экономикалык структураларда жана саясаттарда өчпөс из калтырды. Дүйнө татаал экономикалык чакырыктарды жеңүүнү улантып жаткандыктан, бул тарыхый контекстти түшүнүү уламдан-улам бири-бири менен тыгыз байланышта болгон глобалдык экономикада туруктуу өсүштү жана кызматташтыкты камсыз кылуу үчүн абдан маанилүү.
Посттун убактысы: 2024-жылдын 8-октябрына чейин